Khi Khu vườn trở thành Lớp học mở

Vào một buổi sáng cuối thu, khu đất trống phía sau sân trường THCS Nam Trung Yên, phường Yên Hòa, thành phố Hà Nội bỗng rộn ràng tiếng cười nói. Những hàng rau non mới nhú, các luống hoa được xếp ngay ngắn, và từng tốp học sinh vừa chăm chú quan sát những khóm cây xung quanh mình, vừa tỉ mỉ phác lại từng chi tiết lên trang giấy vẽ. Với các em, khu vườn nhỏ trong sân trường giờ đây không chỉ là một không gian xanh – mà đã trở thành một phòng học mở, nơi kiến thức có thể được chạm tới, được nhìn thấy và lớn lên từng ngày.

Vườn trường – nét mới trong giáo dục của trường THCS Nam Trung Yên

Vườn trường Tuần hoàn tại trường THCS Nam Trung Yên là một hoạt động nằm trong chương trình thí điểm “Thực phẩm bổ dưỡng học đường” do Rikolto phối hợp với Trung tâm Phát triển Sáng kiến Cộng đồng và Môi trường (C&E) triển khai trong giai đoạn 2025–2026. Đây là không gian trải nghiệm và học tập độc đáo về dinh dưỡng, sức khỏe và môi trường, giúp học sinh trực tiếp tìm hiểu và thực hành canh tác hữu cơ, hoàn toàn không hóa chất.

Khởi động từ tháng 9/2025, công trình được xây dựng theo nguyên tắc tuần hoàn khép kín: biến rác hữu cơ thành nguồn phân bón tự nhiên. Diện tích vườn rộng 78m²,  khu nhà để dụng cụ 12m² và giá sắt 15m² để đặt các thùng xốp trồng cây đã được gia cố. Vật liệu trong vườn được tận dụng tối đa: thùng xốp tái sử dụng, gạch cũ làm đường đi, tấm nhựa ốp che làm từ vỏ hộp sữa tái chế, giàn tre – gỗ cũ được tận dụng làm hàng rào để giảm rác thải xây dựng.

Trước đây, trường cũng từng sử dụng khoảng sân này làm vườn, tuy nhiên số lượng và loại cây vẫn còn hạn chế, đất lâu năm chưa được cải tạo và sân vườn chưa được gắn kết chặt chẽ với các hoạt động học tập. Vườn trường mới giờ đây đã có gần 40 loại cây bản địa, như sả, hẹ, nha đam, đinh lăng, tía tô, rau ngót, dong, thiên điểu… tạo nên hệ sinh thái đa tầng tán, phong phú về màu sắc, mùi hương và chức năng.

Anh Phạm Đức Trung, đại diện Project Awe – nhóm thiết kế ý tưởng và triển khai khu vườn, chia sẻ:

“Ngay giữa trung tâm Hà Nội, một góc vườn nhỏ như thế này vẫn có thể tạo dựng nên một hệ sinh thái đa dạng – đây thực sự là một cơ hội quý giá để học sinh được gần gũi hơn với thiên nhiên.”

Quá trình xây dựng vườn trường mới bắt đầu từ tháng 6/2025 với sự tham gia của Ban giám hiệu, giáo viên các bộ môn, phụ huynh và nhóm chuyên gia của dự án, với vai trò kết nối và thúc đẩy của Rikolto và C&E. Quá trình trải qua 3 giai đoạn: lập kế hoạch - khảo sát, thiết kế - thi công. Học sinh nhà trường được tham gia ngay từ những ngày đầu như làm đất, kê bồn, gieo hạt, chăm sóc cây và ghi chép nhật ký. Buổi lễ bàn giao vườn trường được tổ chức từ đầu năm học 2025–2026, đánh dấu cam kết chung của toàn trường trong việc duy trì mô hình như một phần hoạt động giáo dục thường xuyên.

Phòng thực hành sống của nhiều môn học

Kể từ khi đưa vào hoạt động, khu vườn đã trở thành phòng thực hành sống cho nhiều môn học của nhà trường. Môn Công nghệ hướng dẫn học sinh gieo trồng các loại cây họ đậu và quan sát tiến trình sinh trưởng của cây. Môn Địa lý giúp học sinh ghi nhớ và vẽ lại “bản đồ” khu vườn. Các môn Mỹ thuật, Sinh học cũng giúp học sinh thực hành tốt hơn với nhiều chất liệu thực tế phong phú.

Điều đáng quý nhất ở đây là sự thay đổi trong cảm xúc và nhận thức của học sinh.

“Em cảm thấy rất vui! Thế là em đã được trở về với tự nhiên rồi!”

Em My Anh, học sinh lớp 8, hào hứng chia sẻ sau lần đầu tự tay cuốc đất, xử lý rễ cây, trồng cây từ bầu nhỏ xuống luống và học cách tưới nước sao cho vừa đủ.

Còn em Đức Minh, học sinh lớp 8 khác, kể rằng em vốn thích trồng cây nhưng do sống ở chung cư nên chỉ có thể trồng được một cây đậu nhỏ ở ban công. ‍

“Ở khu vườn này, em đã được tự tay trồng nhiều loại cây! Kể từ bây giờ, mỗi khi đến trường, bất cứ khi nào rảnh, em cũng sẽ ra vườn để chăm cây. Em mong có ngày được thu hoạch ớt ở đây.”